Այսօր Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տանը կկայանա Քրիստափոր Կարա-Մուրզայի հայկական առաջին բազմաձայն պատարագի պրեմիերան` պետական կամերային երգչախմբի մասնակցությամբ: Այս պատարագի ձեռագրերը համարվում էին կորսված, սակայն մեր հայրենակից, նյույորքաբնակ երաժշտագետ Գրիգոր Փիթեջյանի շնորհիվ գտնվել են Ռ. Մելիքյանի ձեռագրերի պահոցում, Լիմոնջյանական նոտագրությամբ: Իր ժամանակին Կարա-Մուրզայի քառաձայն պատարագը հանդիպել է պահպանողական եկեղեցականների դժգոհությանը, և Կարա-Մուրզային հեռացրել են իր պաշտոնից:

«Ես եմ աշխարհի լոյսը. ով իմ յետեւից է գալիս, խաւարի միջով չի քայլի, այլ կ’ընդունի կենաց լոյսը» (Հովհ. 812): Կենաց Լույսի տարածմանն էր ի վերուստ կոչված 1889 թվականին Հնդկաստանի Ռամբուր քաղաքում հարուստ ագարակատեր, Սինգհերի հայտնի տոհմի շառավիղ Սերդար Շեր Սինգհի ընտանիքում ծնված Սունդար Սինգհը: Նա հինգ եղբայրներից կրտսերն էր և բարեպաշտ մոր անմիջական դաստիարակության ներքո մեծանում էր Սինգհերի ավանդույթներով:

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն հարավկորեական Փուսան քաղաքում մասնակցում է Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի (ԵՀԽ) 10-րդ ասամբլեային, որի բացմանը կոչ է արել ակտիվացնել Մերձավոր Արևելքի քրիստոնյաների պաշտպանությանն ուղղված ջանքերը:

Եդեմի պարտեզի կամ դրախտի աստվածաշնչային սկզբնական նկարագրությունից Աստվածաշնչի հեղինակները շատ խորհրդանիշեր և կերպարներ են վերցրել: Մեր ասածի օրինակ կարող է ծառայել Եսայի մարգարեի` արդարների վերադարձը նկարագրող դրվագը. «Որովհետև Տերը պիտի մխիթարի Սիոնին, պիտի մխիթարի նրա բոլոր ավերակները, նրա անապատը դրախտի նման պիտի շինի, նրա ամայի տեղը` Տիրոջ պարտեզի պես. ցնծություն և բերկրություն պիտի գտնվի նրանում, գովերգություն և օրհներգության ձայն» (Ես. 51.3): Հովել մարգարեն իր հրապարակավ ապաշխարելու հորդորում Աստծո խոստմունք-օրհնությունը ևս կապում է Եդեմի պարտեզի հետ, «Եդեմի դրախտի պես կլինի երկիրը նրա առաջին, իսկ նրա հետևից՝ ամայի անապատի պես» (Հովել 2.3):

Աշխարհում մի նոր մոլորություն է տարածվում, մանավանդ մտավորական համարվողների շրջանում, և հոգևոր ավերածության պատճառով զրկում է նրանց հավիտենական արքայությունից։

Սուրբ ծննդյան տոներից առաջ սովորաբար ընթերցվում-հիշատակվում է Հիսուս Քրիստոսի տոհմաբանությունը, թվարկվում են անցած բոլոր սերունդները։ Իսկ ի՞նչն է տարբերում այն մարդկանց, որոնց անունները հնչուն են բոլոր մյուսներից։ Հավա՛տը, որ գալու է Փրկիչը։ Այդ մեծ հավատն է, որը կապում է հիշատակված շղթան ոչ միայն արյունով, այլև հավատով։ Երբ հարությունից հետո Տերն իջավ դժոխք, բոլոր նրանք, որ սպասում էին Փրկչի խոստացած գալուստին, ցնծացին։ Տերը նրանց դուրս բերեց դժոխքից ու Իր այդ քայլով միավորեց երկու եկեղեցիները` հին ուխտի և նոր ուխտի։

Նա է ամենքին կյանք ու շունչ և ամեն բան Տվողը, ասվում է Գործերի գրքում (17.25): Բանաստեղծը գիտի, որ ինչպես չենք կարող ապրել առանց շնչելու, այնպես էլ չենք կարող գոյատևել առանց Աստծո տված կենարար զորության, առանց Աստծո ներկայության: Նա կենդանի Աստծո բաժնետերերից է: Աստված է նրան կյանք ու շունչ տվողը: Աստծո Հոգին է ստեղծել նրան, և Ամենակարողի շունչն է կյանք տվել նրան (Հոբ 33.4): Առաջին մարդը` Ադամը, կենդանի շունչ եղավ, այսինքն` երկրային մարդ, իսկ Վերջին Ադամը` Քրիստոսը` կենդանարար հոգի, այսինքն` հոգևոր մարդ: Ադամը ստեղծվեց հողից, Քրիստոսը ծնվեց Սուրբ Հոգուց: Ադամից մենք ստացել ենք մեր երկրային մարմինը, Քրիստոսից կստանանք մեր երկնային մարմինը: Առաջին մարդը` Ադամը, երկրից է, հողեղեն, իսկ Վերջին Մարդը` Տերը` Երկնքից:

Պարոնայք իշխանավորներ Քանի դեռ ուշ չէ, սթափվե՛ք և անցողիկ այս աշխարհի հաճույքների, տենչանքների ու իշխանատենչ մոլուցքների մուժ-մշուշը վանեք ձեզնից։ Թոթափե՛ք ձեր վրայից սին հույսերն ու պատրանքները, ինքնակործան դեգերումներն օտարածին ու մերժելի իզմերի միջև, բդեշխական գորշությունն ու գորշությունը ցուցադրական խաչակնքումների։ Արթնացե՛ք այդ մահաբեր, աղտեղածին նինջ կոչվածից, որ կուրացրել է ձեր բոլորի սիրտն ու հոգին։

ՀՀ մշակույթի նախարարության հոգևոր երաժշտության կենտրոնը (տնօրեն՝ Անահիտ Պապայան) շարունակում է իր լուսավորչական գործունեությունը։ Բացի զուտ գիտական ուսումնասիրություններից և գիտաժողովներին մասնակցելուց, իրականացնում է համերգ-դասախոսություններ, կազմակերպում համերգաշարեր, որտեղ հանդես են գալիս այնպիսի անվանի երաժիշտներ, որպիսիք են Մեդեա Աբրահամյանը, Անահիտ Ներսիսյանը, Զավեն Վարդանյանը և այլ երախտավորներ։

Համբարձումից առաջ, երբ Հիսուսն աշակերտներին ասաց, թե ուր է գնում, և որ նրանք գիտեն այդ և «ճանապարհն էլ գիտեն», աշակերտները պատասխանեցին, որ իրենք ճանապարհը չգիտեն, Հիսուս ասաց նրանց. «Ես եմ Ճանապարհը, Ճշմարտությունը և Կյանքը» (Հովհ. 14.6): Հիսուսն ուզում էր ասել, որ Ինքը նոր ելքի մունետիկն է, Աստված Իրեն ուղարկել է, որ Իր ժողովրդին ազատագրի գերությունից, ինչպես Մովսեսին էր ուղարկել` Իր ժողովրդին Եգիպտոսից հանելու համար: